Προετοιμάζοντας το παιδί για τη μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο.

Τι αναμένει η δασκάλα της Α’ τάξης από τα «πρωτάκια» της:

1) Να πειθαρχούν σε βασικούς κανόνες συμπεριφοράς μέσα και έξω από την τάξη. 2)Να κοινωνικοποιούνται χωρίς δυσκολίες με τα άλλα παιδιά της ηλικίας τους. 3)Να ακολουθούν προφορικές οδηγίες ενός ή δύο σκελών. 4)Να εκφράζονται χρησιμοποιώντας ολοκληρωμένες προτάσεις. 5)Να μπορούν να αιτιολογήσουν την άποψή τους. 6)Να μπορούν να αναλύουν φωνολογικά μια λέξη (π.χ. από ποια φωνή ξεκινά, με ποια φωνή τελειώνει, αν μέσα της έχει μια συγκεκριμένη φωνή, κλπ). 7)Να αναγνωρίζουν το όνομά τους γραμμένο κάπου. 8)Να μετρούν μέχρι το δέκα. 9)Να σειροθετούν και να συγκρίνουν τους αριθμούς 0-10. 10)Να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν τα βασικά σχήματα (κύκλος, τετράγωνο, ορθογώνιο, τρίγωνο). 11)Να κατανοούν και να χρησιμοποιούν σε περιγραφές και συγκρίσεις αντικειμένων, τις προμαθηματικές έννοιες (πλατύ-στενό, μακρύ-κοντό, ψηλό-χαμηλό, κλπ). 12)Να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν τα χρώματα. 13)Να κρατούν με λειτουργική λαβή το μολύβι. 14)Να χρωματίζουν, χωρίς να βγαίνουν έξω από τις γραμμές του περιγράμματος. 15)Να κάθονται σωστά στην καρέκλα.

Όλα τα πιο πάνω είναι οι σημαντικότεροι στόχοι της προσχολικής εκπαίδευσης. Άρα, το νηπιαγωγείο θα προσφέρει στο παιδί σας πολλές ευκαιρίες, μέσα από ευχάριστες δραστηριότητες, να καλλιεργήσει τις πιο πάνω δεξιότητες. Παράλληλα με το νηπιαγωγείο, όμως, θα πρέπει κι εσείς να αφιερώνετε χρόνο στο παιδί σας, βοηθώντας το κι εσείς να αναπτύξει τις απαραίτητες δεξιότητες.

1. Δεξιότητες επικοινωνίας και γενικές γνώσεις

Με τον όρο δεξιότητες επικοινωνίας εννοούμε την ικανότητα του παιδιού από τη μια να επικοινωνεί με σαφήνεια τις ανάγκες του και από την άλλη να κατανοεί τους άλλους (δηλαδή, ομιλία και ακρόαση). Γενικές γνώσεις είναι το ενδιαφέρον που επιδεικνύει το παιδί για να μαθαίνει πληροφορίες για το περιβάλλον του. Τα παιδιά που μπορούν να επικοινωνούν καλά, ως ομιλητές και ακροατές, και που είναι περίεργοι να μάθουν για τον κόσμο γύρω τους, είναι τα παιδιά που είναι έτοιμα να επιτύχουν στο σχολείο, αλλά και σε κάθε τομέα στη ζωή τους.

Πώς τα βοηθούμε να καλλιεργήσουν αυτές τις δεξιότητες – Συμβουλές σε γονείς

• διαβάζουμε στα παιδιά και μετά συζητούμε για αυτά που διαβάσαμε
• ζητούμε από τα παιδιά να μας διηγηθούν μια γνωστή τους ιστορία
• παίζουμε μαζί τους παιχνίδια ρόλων και φαντασίας
• κάνουμε συζητήσεις μαζί τους για διάφορα θέματα, εμπλουτίζοντας έτσι το λεξιλόγιό τους
• κάνουμε συνδέσεις μεταξύ των βιβλίων/παραμυθιών που διαβάζουμε και της καθημερινότητας, π.χ. «Αυτός ο γάτος μοιάζει πολύ με τον Ιγνάτιο από το βιβλίο που διαβάσαμε σήμερα!» ή «Αν ήταν στη θέση σου ο Άρθουρ τι νομίζεις ότι θα έκανε;»

2. Συναισθηματική ωριμότητα

Συναισθηματική ωριμότητα, είναι η ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει και να εκφράζει τόσο θετικά όσο και αρνητικά συναισθήματα, με ποικίλους τρόπους, που να ταιριάζουν σε κάθε περίσταση επικοινωνίας. Είναι, επίσης, η ικανότητα της ενσυναίσθησης (το να βάζουν τον εαυτό τους στη θέση του άλλου) και της προθυμίας να βοηθήσουν άλλους που έχουν ανάγκη.

Τα παιδιά που είναι συναισθηματικά υγιή και ώριμα, εκφράζουν αυτά που νιώθουν αλλά είναι και σε θέση να κατανοήσουν τους άλλους. Είναι τα παιδιά που κάνουν εύκολα φίλους και βιώνουν τη σχολική ζωή ως μια ευχάριστη εμπειρία.

Πώς τα βοηθούμε να καλλιεργήσουν αυτές τις δεξιότητες – Συμβουλές σε γονείς

• τα εξασκούμε στην περιγραφή συναισθημάτων, π.χ. «Νομίζω πως ο φίλος σου ο Γιώργος σήμερα είναι λυπημένος. Τον βλέπεις; Δε χαμογελάει.»
• δώστε το καλό παράδειγμα, δείχνοντάς τους πως κι εσείς νοιάζεστε για τους άλλους ανθρώπους. Τα παιδιά αντιγράφουν τις δικές σας συμπεριφορές.
• ενθαρρύνετε τα παιδιά να συμπεριλαμβάνουν άλλα παιδιά στο παιχνίδι τους
• επιβραβεύσετε τα όποτε βοηθούν άλλους, π.χ. «Μου άρεσε πολύ ο τρόπος που βοήθησες την αδερφή σου σήμερα με τα μαθήματά της!»
• μιλήστε στα παιδιά σας για οποιεσδήποτε αλλαγές στην καθημερινή τους ρουτίνα, έτσι ώστε να είναι προετοιμασμένα
• νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο θα πρέπει να συνεργαστούν, έτσι ώστε οι εκπαιδευτικοί να είναι ενήμεροι για το περιβάλλον από το οποίο προέρχονται και στο οποίο θα μεταβούν τα παιδιά. Είναι καλό να κανονίζονται επισκέψεις γνωριμίας και ανταλλαγής εμπειριών και ιδεών, με ή και χωρίς τα παιδιά.

3. Κοινωνικές δεξιότητες

Με τον όρο κοινωνικές δεξιότητες εννοούμε την ικανότητα των παιδιών να συνεργάζονται, να περνούν καλά με τους άλλους και να κάνουν φίλους. Ακόμα, στον όρο αυτό συμπεριλαμβάνεται η ικανότητα ανάληψης ευθύνης, η επίδειξη σεβασμού, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και προσαρμογής σε ρουτίνες. Με βάση την εμπειρία μου έχω διαπιστώσει πως παιδιά με ανεπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες έχουν θετική στάση προς τη μάθηση και είναι πρόθυμα να εξερευνήσουν νέα πράγματα, όπως παιχνίδια, βιβλία κλπ.

Πώς τα βοηθούμε να καλλιεργήσουν αυτές τις δεξιότητες – Συμβουλές σε γονείς

• δίνετε στα παιδιά επιλογές ώστε να εξασκηθούν στην ανάληψη αποφάσεων
• να δίνετε το καλό παράδειγμα με τις δικές σας φιλικές/κοινωνικές σχέσεις και υποχρεώσεις
• παίζετε μαζί τους παιχνίδια όπως «Ο Γιάννης λέει…», για να τα εξασκήσετε στο να ακολουθούν οδηγίες και να ακούν προσεχτικά
• να κανονίζετε συχνά συναντήσεις με άλλα παιδιά για να έχουν την ευκαιρία να παίξουν, να μοιραστούν και να περιμένουν τη σειρά τους
• προετοιμάστε τα παιδιά για κάθε αλλαγή ενασχόλησης/δραστηριότητας, π.χ. «Σε 5 λεπτά θα πας για ύπνο».

4. Γλωσσική και γνωστική ανάπτυξη

Με τον όρο γλωσσική και γνωστική ανάπτυξη εννοούμε την ικανότητα αναγνώρισης λέξεων και αριθμών, την αρίθμηση και την επάρκεια μνήμης, καθώς επίσης και τις πιο προηγμένες μορφές γραφής και ανάγνωσης.

Πώς τα βοηθούμε να καλλιεργήσουν αυτές τις δεξιότητες – Συμβουλές σε γονείς

• παίξετε μαζί τους παιχνίδια που περιέχουν γράμματα
• ακούστε ή και τραγουδήστε γνωστά ή αγαπημένα τους τραγούδια
• διαβάστε και διηγηθείτε παραμύθια και ενθαρρύνετε τα παιδιά να σας διηγηθούν κι αυτά ιστορίες που τους άρεσαν
• μετρήστε μαζί τους αβγά, σκαλοπάτια, παπούτσια, δέντρα, αυτοκίνητα, κλπ
• παίξετε παιχνίδια ομαδοποίησης, ταξινόμησης, σειροθέτησης (με πιρούνια και κουτάλια, όσπρια, ρούχα, κουμπιά, κλπ)
• μιλήστε για τα γράμματα που είναι μέσα στο όνομά τους και στο δικό σας (βρείτε λέξεις που αρχίζουν/τελειώνουν με αυτά, λέξεις που είναι φαγητά ή ζώα, άλλα ονόματα που αρχίζουν με τα γράμματα αυτά, κλπ)
• εξηγείστε τους τα σήματα οδικής κυκλοφορίας και τα χρώματα των φαναριών της τροχαίας
• παίξετε παιχνίδια μνήμης και αριθμητικά παιχνίδια
• μπορείτε να επινοήσετε μαζί με τα παιδιά δικά σας παιχνίδια και να τα παίζετε μαζί ή ακόμα να τα μάθετε και στους φίλους σας
• μιλήστε για τα σχήματα αντικειμένων γύρω σας, στο περιβάλλον του σπιτιού, στην αυλή, στο δρόμο

Σε περίπτωση που παρατηρείται μεγάλη δυσκολία στους πιο πάνω τομείς, τότε το παιδί θα πρέπει να παραπεμφθεί για αξιολόγηση και πιθανή παρέμβαση σε Λογοθεραπευτή.

5. Σωματική υγεία και ευεξία

Σωματική υγεία και ευεξία είναι η φυσική ετοιμότητα για το σχολείο, η σωματική ανεξαρτησία, καθώς επίσης και οι ανεπτυγμένες κινητικές δεξιότητες. Τα παιδιά με σωματική υγεία και ευεξία έχουν μεγαλύτερη συγκέντρωση, καλή μνήμη, αυξημένη δημιουργικότητα και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να έχουν τα παιδιά αυξημένη αυτοεκτίμηση και μειωμένο άγχος.

Πώς τα βοηθούμε να καλλιεργήσουν αυτές τις δεξιότητες – Συμβουλές σε γονείς

• παίξετε μαζί τους παιχνίδια που απαιτούν κίνηση
• αφήστε τα να εξασκηθούν στο σκαρφάλωμα
• σιγουρευτείτε ότι κοιμούνται αρκετά (10-12 ώρες ημερησίως)
• δώστε τους ψαλίδι, πινέλα, δαχτυλομπογιές, πλαστελίνη, πηλό, κλπ
• συνηθίστε τα σε σνακ φρούτων, δημητριακών και λαχανικών
• διορθώστε τα όταν δεν κρατούν το μολύβι σωστά. Ο αντίχειρας, ο δείκτης και το μεσαίο δάχτυλο πρέπει να μοιράζονται εξίσου το κράτημα του μολυβιού, 1-3 εκ. από τη μύτη και λίγο ψηλότερα (3 εκ.) σε αυτά που γράφουν με το αριστερό.

Σ.Τούντα

Γραφή & Ανάγνωση στη νηπιακή ηλικία.

Η κατάκτηση της γραφής και της ανάγνωσης συνδέεται με τη σχολική επιτυχία και τη μαθησιακή εξέλιξη των παιδιών. Επίσης, η γραφή και η ανάγνωση είναι απαραίτητη σε μια κοινωνία όπου κυριαρχεί η γραπτή επικοινωνία σε όλες της εκφάνσεις της: στην οικονομική, την κοινωνική και την πολιτιστική δραστηριοποίηση. Όσο πιο νωρίς το παιδί έρθει σε επαφή με το γραπτό λόγο, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι δυνατότητες κατάκτησής του.

Στην έναρξη αυτής της προσπάθειας είναι σημαντικό να μάθει το παιδί ότι:

• διαβάζουμε το κείμενο όχι την εικόνα,
• μέχρι τριών χρονών συνήθως διαβάζουν δείχνοντας με το δάχτυλό τους την εικόνα,
• διαβάζουμε από αριστερά προς δεξιά και από επάνω προς τα κάτω,
• ένα κείμενο αποτελείται από λέξεις,
• για τα παιδιά ο λόγος έχει μια συνεχή ροή,
• τα πρώτα γράμματα που ξεχωρίζουν τα παιδιά είναι αυτά του ονόματός τους,
• υπάρχει ειδική «ορολογία» στην γλώσσα: «σελίδα», «λέξη», «πρόταση», «τίτλος βιβλίου», «αρχή – τέλος βιβλίου», «εξώφυλλο», λέξεις που δύσκολα κατανοούν τα παιδιά,
• υπάρχουν σημεία στίξης.
• Το πιο σημαντικό είναι να μάθουν τη δομή της γραπτής γλώσσας,
• η γραφή είναι η αποτύπωση του προφορικού λόγου,
• γράφουμε αυτά που λέμε,
• δε μαθαίνουμε στο παιδί να διαβάζει συλλαβή – συλλαβή (μα – μα = μαμά).
• Φέρνουμε σε επαφή το παιδί με κάθε είδους κείμενο που βρίσκεται στο άμεσο περιβάλλον μας (βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, διαφημιστικά φυλλάδια, αφίσες).
• Μαθαίνουμε το παιδί να διαβάζει με χαρά, μέσα από παιχνίδια και δραστηριότητες που έχουν νόημα γι’ αυτά,
• αρχίζουμε με τη γραφή του δικού τους ονόματος και ονομάτων αγαπημένων προσώπων,
• δεν είναι απαραίτητο να ξέρει να αποκωδικοποιεί, να γράφει δηλαδή, γράμματα του Αλφάβητου.

Μερικές ιδέες για να αυξήσετε το ενδιαφέρον του παιδιού για τη γραφή και την ανάγνωση :

► Πάτε για ψώνια μαζί στο σούπερ – μάρκετ:

Φτιάξτε μαζί με το παιδί σας τη λίστα για τις αγορές του σπιτιού.

Παρακινείστε το να συμπληρώσει μόνο του λίστα, ενώ εσείς του υπαγορεύεται.

Γράψτε το όνομα του προϊόντος αγοράς.

Στο σούπερ – μάρκετ ζητήστε από το παιδί να βρει τα προϊόντα της λίστας από το ράφι.

Στο σπίτι, τακτοποιείστε μαζί τις αγορές, ώστε να μάθει να αντιστοιχεί το υλικό με το όνομα, για παράδειγμα, τα ζυμαρικά, τον καφέ, κ.ά.. Προϋπόθεση: να υπάρχει έντυπο καρτελάκι με την αντίστοιχη ονομασία. Π.χ. «ζάχαρη», «ρύζι».

► Πάτε μαζί στη βιβλιοθήκη:

Επισκεφτείτε συχνά τη δανειστική βιβλιοθήκη της περιοχής σας και επιλέξτε μαζί βιβλία τόσο για σας όσο και για το παιδί σας. Εμπλέξτε στη διαδικασία ανάγνωσης ιστοριών όλη την οικογένεια: μαμά – μπαμπάς – γιαγιά – παππούς- μεγαλύτερα αδέρφια.

Αφήστε και το ίδιο το παιδί να σας διαβάσει ιστορίες εφόσον το ίδιο επιθυμεί και παρακινείστε το να «αυτοσχεδιάσει» πάνω σε μια εικόνα του βιβλίου, φτιάχνοντας μια δική του ιστορία.

Δεν έχει σημασία ποια γλώσσα μιλάτε, προκειμένου να βοηθήσετε το παιδί σας να αναπτύξει γλωσσικές συνήθειες και ικανότητες.

► Διαβάστε, διαβάστε, διαβάστε :

Περιοδικά, τηλεοπτικά προγράμματα, εφημερίδες, ευχετήριες κάρτες, διαφημιστικά φυλλάδια, προγράμματα τηλεόρασης ή κινηματογράφο προσφέρονται για ανάγνωση και για γραφή.

Διαβάστε καθημερινά στο παιδί σας βιβλία με εικόνες.

Διακόπτετε συχνά την ανάγνωση και σχολιάστε τις εικόνες.

Την ώρα της ανάγνωσης δείχνετε με το δάχτυλό σας το κείμενο επισημαίνοντας την κάθε λέξη. Επαναλάβετε την ίδια διαδικασία κάθε φορά που διαβάζετε.

Η αποστήθιση βοηθά το παιδί στον εντοπισμό λέξεων και στην εκμάθηση και αναγνώριση ολόκληρου του κειμένου.

Συζητήστε για τον τίτλο του βιβλίου, το περιεχόμενο της ιστορίας με βάση τον τίτλο, το όνομα του συγγραφέα, τον εκδότη, τον εικονογράφο του βιβλίου.

Επισημαίνετε τους αριθμούς σελίδας, ακόμα και κάποια γράμματα.

► Παντού σημειώματα:

Ανταλλάξτε σημειώματα ή σύντομα μηνύματα για να επικοινωνήσετε μεταξύ σας.

Αφήστε μηνύματα για να επικοινωνήσετε μεταξύ σας.

Κρατήστε σημειώσεις για σχόλια που κάνετε στις καθημερινές σας εργασίες.

► Απαντήστε στις ερωτήσεις των παιδιών:

Τα παιδιά έχουν τη συνήθεια να ρωτούν: «τι λέει εδώ»;

Μη διστάζετε και μην αμελήσετε να απαντήσετε στις ερωτήσεις του.

► Βάλτε στις καθημερινές σας συνήθειες το γραπτό λόγο:

Εκμεταλλευτείτε τις καθημερινές κοινωνικές εκδηλώσεις της οικογένειας για να προσφέρετε εμπειρίες ανάγνωσης και γραφής στα παιδιά σας, όπως μια μετακίνηση με το αυτοκίνητο ή το παιχνίδι με τα μεγαλύτερα αδέλφια.

Εκμεταλλευτείτε την οικογενειακή έξοδο σε ένα εστιατόριο και διαβάστε μαζί τον κατάλογο για να παραγγείλετε φαγητό.

► Μεγαλύτερα αδέλφια … SOS

Αγαπημένο παιχνίδι των παιδιών είναι ο δάσκαλος ή η δασκάλα. Τα μεγαλύτερα αδέρφια είναι οι καλύτεροι δάσκαλοι των μικρότερων.

Παράλληλα, τα παιδιά επικοινωνούν μεταξύ τους (αλληλεπιδρούν), χωρίς καταναγκασμό, μαθαίνοντας ευχάριστα διασκεδάζοντας.

Σκοπός δεν είναι να μάθει το παιδί να γράφει και να διαβάζει. Μη σας πιάνει πανικός!!!

• Δημιουργείστε ένα πλούσιο σε ερεθίσματα περιβάλλον (ειδικοί χώροι με γραφική ύλη), με θέματα που ενδιαφέρουν το παιδί.
• Λειτουργείστε ως πρότυπα, δημιουργώντας ευκαιρίες για ανάγνωση και γραφή. Διαβάστε οι ίδιοι βιβλία στο σπίτι. Επιδρά θετικά στο παιδί, το οποίο στρέφεται σε δραστηριότητες ανάγνωσης και γραφής.
• Ενθαρρύνετε και επιβραβεύστε τα παιδιά στις προσπάθειές τους.
• Μη διαχωρίζετε τη διαδικασία γραφής και ανάγνωσης από τις καθημερινές σας ενασχολήσεις, ώστε να τη συνδέσει με τις ανάγκες της ζωής του και όχι ως καταναγκασμό.

Σ.Τούντα